Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Πηγή κειμένου : www.babyspace.gr
Η αντίληψη, η ικανότητα απομνημόνευσης,
οι κινητικές του δεξιότητες, η αυτοεξυπηρέτηση, η ομιλία του, σε αυτή την
ηλικία όλα σημειώνουν βελτιώσεις που θα μας αφήσουν κατάπληκτους. Ειδικά στον
τομέα της σκέψης και της λογικής, τα πράγματα προχωράνε και βελτιώνονται με
ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Σώμα
Η ανάπτυξη του παιδιού στην ηλικία των 5-6 ετών συνεχίζεται, οι σωματικές του αναλογίες ομαλοποιούνται και το σώμα του παιδιού αρχίζει πια να παίρνει τη μόνιμη μορφή του. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι οι διαστάσεις του σώματος του παιδιού, στο τέλος της νηπιακής ηλικίας, είναι ένας σχετικά αξιόπιστος δείκτης για την τελική σωματική διάπλαση στην ώριμη ηλικία. Στο 6ο έτος, ο κορμός και τα κάτω άκρα του παιδιού έχουν το ίδιο μήκος.
Η ανάπτυξη του παιδιού στην ηλικία των 5-6 ετών συνεχίζεται, οι σωματικές του αναλογίες ομαλοποιούνται και το σώμα του παιδιού αρχίζει πια να παίρνει τη μόνιμη μορφή του. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι οι διαστάσεις του σώματος του παιδιού, στο τέλος της νηπιακής ηλικίας, είναι ένας σχετικά αξιόπιστος δείκτης για την τελική σωματική διάπλαση στην ώριμη ηλικία. Στο 6ο έτος, ο κορμός και τα κάτω άκρα του παιδιού έχουν το ίδιο μήκος.
Κίνηση
Το παιδί των 5 έτων έχει σταθερότητα στις κινήσεις του, πολύ καλό συντονισμό των κινήσεων των διαφόρων μελών του, μεγάλη επιδεξιότητα στα χέρια και εντυπωσιακό έλεγχο των λεπτών κινήσεων. Ας δούμε τι μπορεί να καταφέρει με σύμμαχο τα παραπάνω. Μπορεί λοιπόν να αντιγράφει γράμματα που βλέπει, αλλά και να γράφει με κεφαλαία γράμματα, να κινεί τα δάχτυλά του χωριστά, να χρωματίζει μέσα στο περιθώριο χωρίς να ξεφεύγει ιδιαίτερα, να ξύνει τα μολύβια του, να αντιγράφει πολύπλοκα σχέδια, να κόβει ένα χαρτί στο περίγραμμα που έχει ορισθεί και να γράφει το όνομά του πάνω στην γραμμή του τετραδίου. Οι κατακτήσεις του φαίνονται και στο παιχνίδι του παιδιού των 5 ετών. Μπορεί λοιπόν να ισορροπεί, να χοροπηδάει από το ένα πόδι στο άλλο, να κάνει κούνια μόνο του, να ανεβοκατεβαίνει στην τσουλήθρα, να παίζει ποδόσφαιρο ή άλλα αθλήματα, να χειρίζεται πολύ καλά την μπάλα και να την πιάνει με το ένα χέρι, να παίζει σχοινάκι ή ρακέτες, να κάνει ποδήλατο με δυο ρόδες, να κολυμπά, να κάνει πατίνι, μονόζυγο κ.α. Οι κατακτήσεις στον κινητικό τομέα του παιδιού βρίσκουν εφαρμογή βεβαίως και στην αυτοεξυπηρέτησή του που σημαίνει ότι το παιδί θα μπορεί να ντύνεται μόνο του επιλέγοντας μάλιστα ρούχα ανάλογα με τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες, να διασχίζει δρόμους με μεγάλη προσοχή, να ετοιμάζει απλά γεύματα, να χρησιμοποιεί το μαχαίρι, να κάνει μπάνιο μόνο του (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν απαιτείται η δική μας επίβλεψη), να δένει τα κορδόνια του, να μεταφέρει αντικείμενα (π.χ να βοηθάει στο στρώσιμο του τραπεζιού) κ.α.
Το παιδί των 5 έτων έχει σταθερότητα στις κινήσεις του, πολύ καλό συντονισμό των κινήσεων των διαφόρων μελών του, μεγάλη επιδεξιότητα στα χέρια και εντυπωσιακό έλεγχο των λεπτών κινήσεων. Ας δούμε τι μπορεί να καταφέρει με σύμμαχο τα παραπάνω. Μπορεί λοιπόν να αντιγράφει γράμματα που βλέπει, αλλά και να γράφει με κεφαλαία γράμματα, να κινεί τα δάχτυλά του χωριστά, να χρωματίζει μέσα στο περιθώριο χωρίς να ξεφεύγει ιδιαίτερα, να ξύνει τα μολύβια του, να αντιγράφει πολύπλοκα σχέδια, να κόβει ένα χαρτί στο περίγραμμα που έχει ορισθεί και να γράφει το όνομά του πάνω στην γραμμή του τετραδίου. Οι κατακτήσεις του φαίνονται και στο παιχνίδι του παιδιού των 5 ετών. Μπορεί λοιπόν να ισορροπεί, να χοροπηδάει από το ένα πόδι στο άλλο, να κάνει κούνια μόνο του, να ανεβοκατεβαίνει στην τσουλήθρα, να παίζει ποδόσφαιρο ή άλλα αθλήματα, να χειρίζεται πολύ καλά την μπάλα και να την πιάνει με το ένα χέρι, να παίζει σχοινάκι ή ρακέτες, να κάνει ποδήλατο με δυο ρόδες, να κολυμπά, να κάνει πατίνι, μονόζυγο κ.α. Οι κατακτήσεις στον κινητικό τομέα του παιδιού βρίσκουν εφαρμογή βεβαίως και στην αυτοεξυπηρέτησή του που σημαίνει ότι το παιδί θα μπορεί να ντύνεται μόνο του επιλέγοντας μάλιστα ρούχα ανάλογα με τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες, να διασχίζει δρόμους με μεγάλη προσοχή, να ετοιμάζει απλά γεύματα, να χρησιμοποιεί το μαχαίρι, να κάνει μπάνιο μόνο του (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν απαιτείται η δική μας επίβλεψη), να δένει τα κορδόνια του, να μεταφέρει αντικείμενα (π.χ να βοηθάει στο στρώσιμο του τραπεζιού) κ.α.
Ομιλία και Επικοινωνία
Το παιδί των 5 ετών μπορεί να αποστηθίσει και να πει το νούμερο του τηλεφώνου του, την διεύθυνση του σπιτιού του, ακόμη και ένα ανέκδοτο, μια ιστορία ή ένα γεγονός της καθημερινότητάς του (πχ. Να πει με λεπτομέρειες πώς τα πέρασε στο σχολείο). Οι περιγραφές του αποκτούν όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς μπαίνει στην ηλικία των 5 ετών και προχωράει προς τα 6. Έτσι, μπορεί να περιγράψει ένα αντικείμενο με αναφορές στο σχήμα, το χρώμα, το μέγεθος, τη σχέση του με αντικείμενα που υπάρχουν κοντά του. Οι απαντήσεις που δίνει σε ερωτήσεις που του απευθύνονται είναι αναλυτικές, συγκεκριμένες και λογικές, ενώ θα μπορεί ακόμη και να δώσει ορισμούς σε λέξεις και έννοιες, με αναφορές ακόμη και στα αντίθετά τους. Το παιδί των 5 ετών επίσης αποκτά σαφή έννοια του χρόνου και μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά λέξεις που αναφέρονται στα τμήματα του χρόνου (χτες, σήμερα, αύριο, πριν, μετά). Αυτή ακριβώς η ανεπτυγμένη αντίληψη και ομιλία του παιδιού, του δίνει τη δυνατότητα να διατυπώνει ερωτήσεις και να ζητά εξηγήσεις σε πρωτόγνωρα για εκείνο πράγματα και καταστάσεις.
Σκέψη και λογική
Θα δούμε το παιδί των 5-6 ετών να μετράει, να διακρίνει το πολύ από το λίγο, να διακρίνει το δεξί από το αριστερό, να λέει τα γράμματα της αλφαβήτου, να γράφει το όνομά του, να κατηγοριοποιεί αντικείμενα βάσει του μεγέθους τους, να διακρίνει τη σειρά παραταγμένων αντικειμένων (1ο, 2ο, 3ο κοκ), να διακρίνει τα μικρά από τα κεφαλαία γράμματα και να τα αντιστοιχεί μεταξύ τους κλπ.
Κοινωνικότητα
Το παιδί των 5 ετών είναι μια μικρογραφία του ενηλίκου. Αυτό σημαίνει ότι οι παρέες του διευρύνονται και οι συναναστροφές του δεν αφορούν μόνο στο κοινό παιχνίδι. Το παιδί κάνει συζητήσεις με τους συνομηλίκους του αλλά και με τους ενηλίκους του περίγυρού του, μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων. Έτσι, μπορεί να παρηγορήσει κάποιον φίλο του, τον αδερφό του ή τον γονέα αν αυτός είναι στενοχωρημένος. Οι φίλοι του πια δεν είναι εκείνοι που του επιβάλλει η οικογένεια, αλλά επιλέγει από τον σαφώς πιο διευρυμένο κύκλο των υποψήφιων φίλων που γνωρίζει στο σχολείο ή τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Τώρα η κοινωνική του συμπεριφορά, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι αποδεκτή και σύμφωνη με τους νόμους της ενήλικης ζωής, παίζει και απολαμβάνει το ομαδικό παιχνίδι ενώ μοιράζεται τα παιχνίδια και τα πράγματά του με άλλα παιδιά.
Συναισθήματα
Όσο μεγαλώνει το παιδί, τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα και διάρκεια εμφανίζουν τα συναισθήματά του, ενώ από την άλλη έχουν μικρότερη ένταση σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό προκύπτει κυρίως από το ότι το παιδί των 5-6 ετών μπορεί και διαχωρίζει με σαφήνεια τον εαυτό του από τους άλλους. Η ντροπή, η αυτοαξιολόγηση, η περηφάνεια, η ενοχή είναι μερικά από τα συναισθήματα που για πρώτη φορά βιώνει το παιδί των 5-6 ετών, ως αποτέλεσμα του ότι έχει εσωτερικεύσει τους κοινωνικούς κανόνες, τους κανόνες που ισχύουν στο οικογενειακό, το σχολικό, το φιλικό του περιβάλλον (νιώθει υπερηφάνεια όταν οι πράξεις του είναι συμβατές με τους κανόνες και άγχος όταν οι πράξεις του είναι ασύμφωνες). Λόγω της ανεπτυγμένης γλωσσικής ανάπτυξής του, το παιδί μπορεί και εκτονώνει τη συναισθηματική του φόρτιση αυτής της ηλικίας, εκφράζοντας όσα νιώθει λεκτικά. Ο δικός μας ρόλος στη φάση αυτή είναι καθοριστικός, αφού πρέπει να ενθαρρύνουμε το παιδί στο να εκδηλώνει και να εκφράζει τα όσα νιώθει με τα μέσα που διαθέτει (γλώσσα, κινήσεις του σώματος, τόνος της φωνής κλπ.).
Το παιδί των 5 ετών μπορεί να αποστηθίσει και να πει το νούμερο του τηλεφώνου του, την διεύθυνση του σπιτιού του, ακόμη και ένα ανέκδοτο, μια ιστορία ή ένα γεγονός της καθημερινότητάς του (πχ. Να πει με λεπτομέρειες πώς τα πέρασε στο σχολείο). Οι περιγραφές του αποκτούν όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς μπαίνει στην ηλικία των 5 ετών και προχωράει προς τα 6. Έτσι, μπορεί να περιγράψει ένα αντικείμενο με αναφορές στο σχήμα, το χρώμα, το μέγεθος, τη σχέση του με αντικείμενα που υπάρχουν κοντά του. Οι απαντήσεις που δίνει σε ερωτήσεις που του απευθύνονται είναι αναλυτικές, συγκεκριμένες και λογικές, ενώ θα μπορεί ακόμη και να δώσει ορισμούς σε λέξεις και έννοιες, με αναφορές ακόμη και στα αντίθετά τους. Το παιδί των 5 ετών επίσης αποκτά σαφή έννοια του χρόνου και μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά λέξεις που αναφέρονται στα τμήματα του χρόνου (χτες, σήμερα, αύριο, πριν, μετά). Αυτή ακριβώς η ανεπτυγμένη αντίληψη και ομιλία του παιδιού, του δίνει τη δυνατότητα να διατυπώνει ερωτήσεις και να ζητά εξηγήσεις σε πρωτόγνωρα για εκείνο πράγματα και καταστάσεις.
Σκέψη και λογική
Θα δούμε το παιδί των 5-6 ετών να μετράει, να διακρίνει το πολύ από το λίγο, να διακρίνει το δεξί από το αριστερό, να λέει τα γράμματα της αλφαβήτου, να γράφει το όνομά του, να κατηγοριοποιεί αντικείμενα βάσει του μεγέθους τους, να διακρίνει τη σειρά παραταγμένων αντικειμένων (1ο, 2ο, 3ο κοκ), να διακρίνει τα μικρά από τα κεφαλαία γράμματα και να τα αντιστοιχεί μεταξύ τους κλπ.
Κοινωνικότητα
Το παιδί των 5 ετών είναι μια μικρογραφία του ενηλίκου. Αυτό σημαίνει ότι οι παρέες του διευρύνονται και οι συναναστροφές του δεν αφορούν μόνο στο κοινό παιχνίδι. Το παιδί κάνει συζητήσεις με τους συνομηλίκους του αλλά και με τους ενηλίκους του περίγυρού του, μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων. Έτσι, μπορεί να παρηγορήσει κάποιον φίλο του, τον αδερφό του ή τον γονέα αν αυτός είναι στενοχωρημένος. Οι φίλοι του πια δεν είναι εκείνοι που του επιβάλλει η οικογένεια, αλλά επιλέγει από τον σαφώς πιο διευρυμένο κύκλο των υποψήφιων φίλων που γνωρίζει στο σχολείο ή τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Τώρα η κοινωνική του συμπεριφορά, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι αποδεκτή και σύμφωνη με τους νόμους της ενήλικης ζωής, παίζει και απολαμβάνει το ομαδικό παιχνίδι ενώ μοιράζεται τα παιχνίδια και τα πράγματά του με άλλα παιδιά.
Συναισθήματα
Όσο μεγαλώνει το παιδί, τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα και διάρκεια εμφανίζουν τα συναισθήματά του, ενώ από την άλλη έχουν μικρότερη ένταση σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό προκύπτει κυρίως από το ότι το παιδί των 5-6 ετών μπορεί και διαχωρίζει με σαφήνεια τον εαυτό του από τους άλλους. Η ντροπή, η αυτοαξιολόγηση, η περηφάνεια, η ενοχή είναι μερικά από τα συναισθήματα που για πρώτη φορά βιώνει το παιδί των 5-6 ετών, ως αποτέλεσμα του ότι έχει εσωτερικεύσει τους κοινωνικούς κανόνες, τους κανόνες που ισχύουν στο οικογενειακό, το σχολικό, το φιλικό του περιβάλλον (νιώθει υπερηφάνεια όταν οι πράξεις του είναι συμβατές με τους κανόνες και άγχος όταν οι πράξεις του είναι ασύμφωνες). Λόγω της ανεπτυγμένης γλωσσικής ανάπτυξής του, το παιδί μπορεί και εκτονώνει τη συναισθηματική του φόρτιση αυτής της ηλικίας, εκφράζοντας όσα νιώθει λεκτικά. Ο δικός μας ρόλος στη φάση αυτή είναι καθοριστικός, αφού πρέπει να ενθαρρύνουμε το παιδί στο να εκδηλώνει και να εκφράζει τα όσα νιώθει με τα μέσα που διαθέτει (γλώσσα, κινήσεις του σώματος, τόνος της φωνής κλπ.).
Μαρτυρία
«Για να προετοιμάσουμε το παιδί των 5-6 ετών για την είσοδό του στο σχολείο, μπορούμε να εφαρμόσουμε απλές, καθημερινές τακτικές που θα το βοηθήσουν να ενταχθεί ομαλά στην σχολική τάξη και να έχει την πρέπουσα συμπεριφορά μέσα σε αυτήν.
· Κάθε φορά λοιπόν που το παιδί μας ακολουθεί μια οδηγία και την φέρει εις πέρας επιτυχώς, το επαινούμε. Έτσι, θα νιώσει περήφανο για τον εαυτό του, θα αισθανθεί όμορφα και θα θέλει να επαναλάβει την καλή συμπεριφορά για να εισπράξει ξανά τόσο την επιβράβευση, όσο και το ευχάριστο συναίσθημα.
· Μια ακόμη καλή τεχνική είναι να δίνουμε εμείς το καλό παράδειγμα, αδιαλλείπτως. Οι δικοί μας καλοί τρόποι σύντομα θα γίνουν και δικοί του, οπότε θα είναι έτοιμο να τους δοκιμάσει στην πράξη, στην σχολική τάξη!
· Τα επιτραπέζια παιχνίδια, τα παζλ, η ζωγραφική με γέμισμα συγκεκριμένων πλαισίων είναι δραστηριότητες που απαιτούν αυτοσυγκέντρωση. Εκθέτουμε λοιπόν το παιδί μας σε τέτοια παιχνίδια, προκειμένου να ασκήσουμε την αυτοσυγκέντρωση που θα του χρειαστεί στο σχολικό περιβάλλον.
· Τέλος, εξασκούμε τις ακουστικές δυνατότητες του παιδιού διαβάζοντας μαζί του βιβλία της αρεσκείας του. Αφού ολοκληρώσουμε την ανάγνωση, ρωτάμε το παιδί να μας κάνει μια σύνοψη, να μας περιγράψει τους λόγους για τους οποίους προτιμά την συγκεκριμένη ιστορία, τι θα άλλαζε αν είχε τη δυνατότητα κλπ. Έτσι, σταδιακά θα συνηθίσει να ακούει με προσοχή, συγκρατώντας την ουσία».
«Για να προετοιμάσουμε το παιδί των 5-6 ετών για την είσοδό του στο σχολείο, μπορούμε να εφαρμόσουμε απλές, καθημερινές τακτικές που θα το βοηθήσουν να ενταχθεί ομαλά στην σχολική τάξη και να έχει την πρέπουσα συμπεριφορά μέσα σε αυτήν.
· Κάθε φορά λοιπόν που το παιδί μας ακολουθεί μια οδηγία και την φέρει εις πέρας επιτυχώς, το επαινούμε. Έτσι, θα νιώσει περήφανο για τον εαυτό του, θα αισθανθεί όμορφα και θα θέλει να επαναλάβει την καλή συμπεριφορά για να εισπράξει ξανά τόσο την επιβράβευση, όσο και το ευχάριστο συναίσθημα.
· Μια ακόμη καλή τεχνική είναι να δίνουμε εμείς το καλό παράδειγμα, αδιαλλείπτως. Οι δικοί μας καλοί τρόποι σύντομα θα γίνουν και δικοί του, οπότε θα είναι έτοιμο να τους δοκιμάσει στην πράξη, στην σχολική τάξη!
· Τα επιτραπέζια παιχνίδια, τα παζλ, η ζωγραφική με γέμισμα συγκεκριμένων πλαισίων είναι δραστηριότητες που απαιτούν αυτοσυγκέντρωση. Εκθέτουμε λοιπόν το παιδί μας σε τέτοια παιχνίδια, προκειμένου να ασκήσουμε την αυτοσυγκέντρωση που θα του χρειαστεί στο σχολικό περιβάλλον.
· Τέλος, εξασκούμε τις ακουστικές δυνατότητες του παιδιού διαβάζοντας μαζί του βιβλία της αρεσκείας του. Αφού ολοκληρώσουμε την ανάγνωση, ρωτάμε το παιδί να μας κάνει μια σύνοψη, να μας περιγράψει τους λόγους για τους οποίους προτιμά την συγκεκριμένη ιστορία, τι θα άλλαζε αν είχε τη δυνατότητα κλπ. Έτσι, σταδιακά θα συνηθίσει να ακούει με προσοχή, συγκρατώντας την ουσία».
Πηγή κειμένου : www.babyspace.gr
Αναπτυξιακός Εργοθεραπευτής
Στέλιος Μαντούδης
Στέλιος Μαντούδης
