Αδελφική ζήλια

Μήπως τα παιδιά σας τσακώνονται; Δεν είναι τα μόνα. Μάθετε πότε πρέπει να παρεμβαίνετε και πότε να αφήνετε τη διαφωνία να ξεθυμάνει. Έτσι κι αλλιώς, μετά από λίγο θα τα δείτε πάλι να παίζουν αγαπημένα και να γελάνε. Είναι κι αυτό μια ανακούφιση.
Γιατί μαλώνουν; Είναι το ερώτημα που βασανίζει χιλιάδες γονείς. Όλους αυτούς που όταν απέκτησαν δεύτερο παιδί ήταν ευτυχισμένοι, αφού επιτέλους το πρώτο θα είχε παρέα. Δεν είχαν φανταστεί τότε ότι θα παρίσταναν τους διαιτητές σε ποδοσφαιρικό ντέρμπι τρίτης κατηγορίας, ούτε ότι θα χρειαζόταν να αναπτύξουν τις ικανότητες ολόκληρου του διπλωματικού σώματος για να λύσουν τις «αγεφύρωτες» διαφορές. Γιατί μαλώνουν;
Γιατί δεν μπορούν να παίξουν αγαπημένα; Πριν βγάλετε βιαστικά συμπεράσματα για την έλλειψη αγάπης ανάμεσα στα παιδιά σας, θυμηθείτε άλλη μια φορά τότε που σας τραβούσε ο αδερφός σας τα μαλλιά και τσιρίζατε ή τη φορά που παίζατε κλοτσοπατινάδα πριν σας χωρίσει η μητέρα σας. Συμπέρασμα; Όλα τα αδέρφια μαλώνουν κι οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι. Χωρίς κανείς από αυτούς βέβαια να αποκλείει την αδελφική αγάπη που ανθίζει πάντα σε μια οικογένεια. Έχουμε και λέμε λοιπόν.
Οι αιτίες του καβγά
Πρώτη αιτία, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορεί να είναι η διεκδίκηση της αγάπης και της προσοχής. Τα αδέρφια έρχονται στον κόσμο και καλούνται να μοιραστούν τα δυο πιο σημαντικά πρόσωπα που το καθένα θέλει περισσότερο για τον εαυτό του, τη μητέρα και τον πατέρα τους. Η αγάπη, η ιδιαίτερη προσοχή και το ενδιαφέρον των γονιών είναι εξαιρετικά πολύτιμα και το καθένα διεκδικεί την αποκλειστικότητα. Από εδώ ξεκινάει η ανταγωνιστικότητα και η αντιπαλότητα μεταξύ τους, που μπορεί να αρχίσει από την πολύ τρυφερή ηλικία.
Όπως δείχνουν οι έρευνες, τα παιδιά έχουν εξαιρετικά αναπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωή τους, οι οποίες παίρνουν θέση στις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στα αδέρφια τους. Από την ηλικία των 15 ή 17 μηνών παρακολουθούν σαν άλλοι κατάσκοποι τι συμβαίνει ανάμεσα στη μητέρα και στα αδέρφια τους. Όσο μεγαλύτερη διαφορά διαισθανθούν στη μητρική τρυφερότητα και προσοχή, τόσο περισσότερη επιθετικότητα και σύγκρουση αρχίζει να γεννιέται στη σχέση με τα αδέρφια τους.
Από την ηλικία των 18 μηνών αρχίζουν να κατανοούν πώς μπορούν να πληγώνουν, να ανακουφίζουν ή να μεγιστοποιούν τον δικό τους πόνο αλλά και των αδερφών τους. Κατανοούν τους κανόνες της οικογένειας και είναι σε θέση να προβλέψουν την αντίδραση των ενηλίκων στα λάθη τους. Επειδή οι «κεραίες» των παιδιών πιάνουν και την παραμικρή κίνηση, οι διακρίσεις που μπορεί να κάνουν οι γονείς, συνειδητά ή ασυνείδητα, πυροδοτούν έντονες αντιπαραθέσεις. Η εύνοια που μπορεί να δείξει, ακόμα και χωρίς να το συνειδητοποιεί, ο γονιός στο ένα παιδί δημιουργεί ένταση ανάμεσα στα αδέρφια και ο ευνοημένος αποτελεί «στόχο» επικέντρωσης συναισθημάτων αμφιθυμίας και άγχους. Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζεται προσοχή.
Σε οικογένειες που λειτουργούν εξισορροπητικά, κάθε παιδί ευνοείται και επιβραβεύεται για διαφορετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, σε διαφορετικές στιγμές της ζωής του και για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά, έτσι ώστε συνολικά κανένα παιδί να μην επισκιάζεται από το άλλο. Πέρα απ’ αυτό, υπάρχει και η αναζήτηση ταυτότητας. Κάθε παιδί μεγαλώνοντας μέσα σε μια οικογένεια αγωνίζεται να ορίσει τον εαυτό του και θέλει να δείξει ότι αποτελεί ξεχωριστό άτομο, διαφορετικό από τους γονείς και, κυρίως, από τα αδέρφια του.
Κι αυτό μερικές φορές αποτελεί αιτία σύγκρουσης. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί μια οικογένεια μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια. Ο ανταγωνισμός, όπως λένε οι ειδικοί, εμφανίζεται πιο σπάνια σε οικογένειες που έχουν μάθει τα παιδιά τους να διαχειρίζονται χωρίς βία τις διαφωνίες της καθημερινής ζωής. Ακόμα πιο «ειρηνικές» είναι οι οικογένειες που λειτουργούν με κανόνες οι οποίοι δεν επιτρέπουν ούτε τη λεκτική ούτε τη σωματική βία, ή και εκείνες που απολαμβάνουν μαζί κάποιες δραστηριότητες.
Ποιος φταίει;
Όλα τα αδέρφια διαφωνούν και φτάνουν στο σημείο να τσακώνονται. Οι καβγάδες όμως είναι πιο συχνοί ανάμεσα σε εκείνα που έχουν μικρή διαφορά ηλικίας ή είναι του ίδιου φύλου. Κι αυτό, όπως τονίζουν οι ειδικοί, επειδή νιώθουν ότι έχουν περισσότερα να μοιραστούν και να συγκρίνουν, παρόμοιες ανάγκες, δικαιώματα και υποχρεώσεις, κι έτσι αναπτύσσεται ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Το καθένα θέλει να κάνει το δικό του εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ζητά να υποχωρήσει ο άλλος, θυμώνει όταν δεν αποκτά αυτό που θέλει κι επιδιώκει να τραβήξει την προσοχή πάνω του.
Οι αδερφές τείνουν να έχουν πιο καλές και οικείες σχέσεις μεταξύ τους, ενώ αντίθετα τα αγόρια είναι πιο ανταγωνιστικά (τα μονοζυγωτικά δίδυμα αγόρια είναι τα πιο ανταγωνιστικά). Βέβαια, παίζει ρόλο και η ανατροφή που συνήθως δίνουμε στα αγόρια, τα οποία πολύ συχνά, συνειδητά ή όχι, τα σπρώχνουμε σε δραστηριότητες και συμπεριφορές πιο «αρσενικές». Το πρωτότοκο παιδί βιώνει τον ερχομό του μικρότερου ως μια απειλή που το γεμίζει ζήλια, θυμό αλλά και πολλές ενοχές για τα συναισθήματά του.
Έτσι, μπορεί συχνά να αντιδρά με επιθετικότητα σε αυτή τη νέα κατάσταση και άλλοτε «να βάζει τα δυνατά του» για να ξεχωρίσει ακόμη περισσότερο και να διατηρήσει τη θέση του μέσα στην οικογένεια. Το μικρότερο παιδί από την άλλη μεριά απολαμβάνει περισσότερα χάδια και προστασία λόγω της μικρότερης ηλικίας του, αλλά μεγαλώνει σε μια ιδιαίτερα αντιφατική κατάσταση: τη μια στιγμή δέχεται αγκαλιές και χάδια απ’ όλους και την άλλη έλλειψη εμπιστοσύνης και κοροϊδίες. Είναι γεγονός ότι, συχνά, τα μικρότερα παιδιά βιώνουν την έλλειψη σεβασμού από τα μεγαλύτερα αδέρφια τους, που είναι πάντα πιο δυνατά, πιο έξυπνα, πιο ικανά, και το γεγονός αυτό μπορεί να πυροδοτήσει εντάσεις και τσακωμούς μεταξύ τους.
Πότε να ανησυχήσετε
Η ζήλια και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέρφια είναι φυσιολογικά. Δεν πρέπει λοιπόν να μας προβληματίζουν όταν κινούνται μέσα σε κάποιο πλαίσιο. Τα αδέρφια μαλώνουν και μετά από λίγο σκάνε στα γέλια και παίζουν πιο αγαπημένα από πριν. Αυτά είναι αναμενόμενα και πρέπει να οπλιστούμε με υπομονή για να τα αντιμετωπίσουμε, καθώς είναι ένα έργο που θα το βλέπουμε συχνά σε επανάληψη. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν οι εντάσεις δεν εξομαλύνονται εύκολα και τα παιδιά δεν ηρεμούν με κανέναν τρόπο.
Πρέπει να αρχίσουμε να ανησυχούμε όταν ο θυμός τους δεν ξεθυμαίνει γρήγορα και φέρονται εκδικητικά, με κακία ακόμα και ώρες ή μέρες μετά τον τσακωμό. Προσοχή χρειάζεται επίσης όταν αρχίζουν να εκδηλώνουν κρυφά την επιθετικότητά τους την ώρα που εμείς λείπουμε ή χρησιμοποιούν άλλους, έμμεσους τρόπους για να εκδικηθούν τον «εχθρό». Αν τα πειράγματα μεταξύ τους ξεπερνούν τα όρια, τα χτυπήματα στα παιχνίδια τους καταλήγουν να είναι επικίνδυνα και οι προσβολές μεταξύ τους είναι βαριές, πρέπει να καταλάβουμε ότι τα πράγματα έχουν ξεπεράσει κάθε όριο και είναι ώρα να παρέμβουμε δυναμικά. Πρέπει να ορίσουμε κανόνες συμπεριφοράς και να φροντίσουμε να τηρούνται απ’ όλους. Δεν γίνεται να φτάσουν τα αδέρφια σε μια κατάσταση που το ένα δεν θα ανέχεται το άλλο. Δεν χρειάζεται να μπαίνουμε στη μέση του καβγά, αλλά πρέπει να τον παρακολουθούμε με προσοχή, για να εντοπίζουμε τα κακά σημάδια από την αρχή και να παίρνουμε τα μέτρα μας.
Τα… θετικά του καβγά
Πριν σας πιάσει απελπισία, σκεφτείτε θετικά. Κι αν νομίζετε ότι δεν υπάρχει τίποτα που να σας κάνει να αναθαρρήσετε, δείτε τι υποστηρίζουν οι ειδικοί. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, λοιπόν, με τους τσακωμούς τα αδέρφια επικοινωνούν συναισθηματικά αλλά και σωματικά. Μαθαίνουν να διαχειρίζονται την ψυχική τους ένταση, να διαπραγματεύονται τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να συνυπάρχουν με τους άλλους. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα αμερικανών δασκάλων, τα παιδιά που έχουν ένα ή περισσότερα αδέρφια προσαρμόζονται ευκολότερα στο νηπιαγωγείο απ’ ό,τι τα μοναχοπαίδια. Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής της έρευνας Douglas Downey, η μεγαλύτερη κοινωνικότητα αυτών των παιδιών οφείλεται ακριβώς σε αυτούς τους καβγάδες. Οι τσακωμοί ανάμεσα στα αδέρφια είναι ευεργετικοί για το χαρακτήρα του παιδιού, καθώς μαθαίνει πώς να επιλύει και να αντιμετωπίζει τις συγκρούσεις. Είναι ένας τρόπος κοινωνικής μάθησης και τριβής δεξιοτήτων που θα φανούν χρήσιμες σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Αρκεί βέβαια να μην υπερβαίνει τα όρια.
Μαθήματα αδελφικής συμπεριφοράς
Βοηθήστε τα παιδιά σας να βλέπουν, να ακούν και να καταλαβαίνουν την άλλη πλευρά, η οποία κάλλιστα μπορεί να είναι διαφορετική από τη δική τους. Μάθετέ τα να διεκδικούν αυτό που θέλουν με τον κατάλληλο τρόπο και να εκφράζουν τις αντιρρήσεις και τις αντιθέσεις τους χωρίς να πληγώνουν τους άλλους. Εξηγήστε τους ποιες συμπεριφορές θεωρείτε αποδεκτές και ποιες όχι και καθορίστε από πριν ποιες θα είναι οι συνέπειες όταν καβγαδίσουν έντονα.
Δείξτε με τη δική σας συμπεριφορά ότι μπορείτε να τα βγάλετε πέρα σε μια διένεξη με ήπιο τρόπο. Μη σας πουν, δηλαδή, «δάσκαλε που δίδασκες…».
Στη διάρκεια του καβγά
Πώς να αντιδράσετε και ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά σας όταν τα αδέρφια αρχίζουν να τσακώνονται:
- Καλό είναι να μην επεμβαίνετε αμέσως μόλις αρχίζει ο καβγάς. Περιμένετε λίγο μήπως καταφέρουν από μόνα τους να επιλύσουν
τη διαφωνία.
-Αν η ένταση παραταθεί και, κυρίως, αν αρχίσουν να μιλούν άσχημα ή να χτυπούν το ένα το άλλο, είναι η ώρα να παρέμβετε για να δείτε τι συμβαίνει και να τους δώσετε την ευκαιρία να εκφράσουν πιο ήρεμα την άποψή τους.
-Την ώρα του καβγά κανένας δεν είναι έτοιμος να ακούσει συμβουλές. Αφήστε λοιπόν τις νουθεσίες και τα διδάγματα για αργότερα.
-Δείξτε τους εκείνη τη στιγμή πώς θα μπορούσε ο καθένας να κάνει μια υποχώρηση ή να πει κάτι
με πιο ήρεμο τρόπο.
-Αν ο καβγάς γίνεται πιο έντονος, χωρίστε τα και βάλτε το καθένα σε άλλο δωμάτιο μέχρι να ηρεμήσουν.
-Θυμίστε τους τη συμφωνία που έχετε κάνει για τις συνέπειες ή την τιμωρία κάθε φορά που τσακώνονται.
- Μείνετε σταθεροί στην επιβολή της όποιας τιμωρίας.
Πηγή: : Dr. Κέκκος Μάρκου (παιδίατρος )